سرطان خون
سرطان خون نوعی سرطان است که می توند سبب بروز هر نوع اختلال و مشکل در سیستم گردش خون افراد شود. در سرطان خون، سلول‌های سرطانی در عملکرد طبیعی خون و سیستم ایمنی بدن تغییر ایجاد می‌کنند. علائم سرطان خون می‌تواند شامل خستگی، ضعف، تنگی نفس، تورم یا ناراحتی در نواغحی لنفاوی، عروق خونی نازک شده و نمو بی‌رویه سلول‌های خونی باشد. تشخیص سرطان خون از طریق آزمایش خون، بیوپسی استخوان (در برخی موارد) و سایر روش‌های تصویربرداری مانند اسکنرهای PET و CT انجام می‌شود. در این مقاله قصد داریم در خصوص این بیماری و خطرات آن بیش تر صحبت نماییم.
فهرست مطالب
علل ابتلا به سرطان خون
اینکه دقیقا چه علتی سبب بروز انواع سرطان ها از جمله سرطان خون می شود، مشخص نیستند، ولی عواملی هستند که می توانند خطر ابتلا به سرطان خون را افزایش دهند. برخی از علل و عوامل مشترک شناخته شده که ممکن است در ابتلا به سرطان خون نقش داشته باشند عبارتند از:
- عوامل ژنتیکی: وجود سابقه خانوادگی سرطان خون می‌تواند خطر ابتلا را افزایش دهد. یعنی اگر در خانواده افرادی با سرطان خون (مانند برادران، خواهران، والدین یا فرزندان) وجود داشته باشد، احتمال ابتلا به سرطان خون بیشتر است.
- تعرض به عوامل محیطی: تعرض به مواد شیمیایی مضر مانند بنزن (یک ترکیب شیمیایی یافت شده در بنزین)، آرسنیک، الکل، تابش ناشی از پرتوها و مواد شیمیایی مضر دیگر ممکن است باعث افزایش خطر ابتلا به سرطان خون شود.
- برخی بیماری‌ها و اختلالات قبلی: برخی بیماری‌ها و اختلالات قبلی مانند برخی اختلالات خونی و ایمنی، نقص سیستم ایمنی بدن، عفونت‌های ویروسی (مانند ویروس HTLV-1 در لوسمی لنفوسیتیک تیپیک) و برخی اختلالات ژنتیکی می‌توانند خطر ابتلا به سرطان خون را افزایش دهند.
- سن بالا: خطر ابتلا به سرطان خون با سن بالاتر افراد افزایش می‌یابد. بیشترین تعداد موارد سرطان خون در افراد بالای ۶۰ سال یافت می‌شود.
- عوامل دیگر: برخی عوامل دیگر مانند سابقه درمان با رادیوتراپی یا شیمی درمانی، سابقه پیوند استخوان، استفاده از سیگار و عوامل دیگر نیز ممکن است در افزایش خطر ابتلا به سرطان خون نقش داشته باشند.
مهم است بدانید که این فاکتورها تنها عواملی هستند که می‌توانند خطر ابتلا به سرطان خون را افزایش دهند و در بسیاری از موارد ابتلا به سرطان خون، علت دقیق مشخص نیست. اگر شما یا کسی که در موردش نگران هستید، عوارض یا علائم مشکوکی را تجربه می‌کنیدتوصیه می‌شود به پزشک خود مراجعه کنید. تشخیص دقیق سرطان خون نیازمند ارزیابی پزشکی دقیق و آزمایش‌های تشخیصی است.
علائم سرطان خون
علائم و نشانه‌های سرطان خون بسته به نوع و مرحله بیماری متفاوت باشند، اما در کل علائم مشترکی وجود دارند. برخی از علائم و نشانه‌های سرطان خون عبارتند از:
- خستگی و ضعف: افزایش خستگی و ضعف بدون دلیل قابل توجه می‌تواند نشانه‌ای از سرطان خون باشد.
- تورم و ناراحتی لنفاویژن‌ها: لنفاویژن‌ها بخشی از سیستم ایمنی بدن هستند و در سرطان خون ممکن است تورم و ناراحتی در مناطقی که لنفاویژن‌ها قرار دارند (مانند گردن، آرنج، زیر بغل و شکم) رخ دهد.
- عروق خونی نازک شده: سرطان خون می‌تواند باعث نازک شدن عروق خونی شده و منجر به خونریزی غیرعادی شود. این ممکن است منجر به خونریزی مکرر از لثه‌ها، بینی، لکه‌های خونی در پوست و خونریزی دیگر شود.
- عفونت‌های مکرر: سرطان خون می‌تواند سیستم ایمنی بدن را ضعیف کند و باعث شود که شخص به عفونت‌های مکرر و شدیدتر از معمول بیاپدید آید.
- تنگی نفس و ضعف تنفس: در برخی از موارد سرطان خون باعث تورم لنفاویژن‌های درون سینه می‌شود که می‌تواند منجر به تنگی نفس و ضعف تنفس شود.
- کاهش وزن بدون دلیل: افت ناگهانی و بی‌دلیل وزن ممکن است نشانه‌ای از وجود سرطان خون باشد.
- شکستگی استخوان: در برخی از موارد سرطان خون می‌تواند استخوان‌ها را ضعیف کند و باعث شکستگی آسان تر آنها شود.
اگر شما یا کسی که در موردش نگران هستید، علائمی از موارد فوق را تجربه می‌کنید، توصیه می‌شود به پزشک خود مراجعه کنید. تشخیص دقیق سرطان خون نیازمند ارزیابی پزشکی دقیق و آزمایش‌های تشخیصی است.
بیش تر بخوانید => تالاسمی
روش های تشخیص سرطان خون
بسته به نوع سرطان خون، روش های مختلفی جهت تشخیص سرطان خون وجود دارد. برخی از روش‌های تشخیصی معمول برای سرطان‌های خونی عبارتند از:
- آزمایش خون: آزمایش خون می‌تواند نشان دهنده وجود تغییرات غیرطبیعی در سلول‌های خونی باشد. این آزمایش شامل شمارش کامل خون (CBC)، آنالیز شیمیایی خون، بررسی سلول‌های خونی تحت میکروسکوپ و سایر آزمایش‌های خونی خاص می‌شود.
- بیوپسی استخوان: در برخی سرطان‌های خونی مانند لنفوم و لوسمی، بیوپسی استخوان ممکن است برای تشخیص و تعیین نوع سلول‌های سرطانی استفاده شود. این روش شامل گرفتن نمونه بافت استخوان با سوزن از ناحیه‌های استخوانی است.
- آزمایش نمونه مغز استخوان: در برخی حالت‌ها مثل لوسمی، آزمایش نمونه مغز استخوان (بیوپسی مغز استخوان) ممکن است برای تشخیص و بررسی سلول‌های سرطانی در نمونه‌های مغز استخوان استفاده شود.
- آزمایش‌های جریان سلولی: آزمایش‌های جریان سلولی (Flow Cytometry) برای شناسایی و تحلیل ویژگی‌های سلول‌های سرطانی در نمونه خون، نخاع یا بافت مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- آزمایش‌های مولکولی: آزمایش‌های مولکولی مانند PCR (Polymerase Chain Reaction) و آرایه CGH (Comparative Genomic Hybridization) می‌توانند برای تشخیص تغییرات ژنتیکی و مولکولی در سلول‌های سرطانی استفاده شوند.
- تصویربرداری: در برخی موارد، تصویربرداری مثل اسکن PET-CT، MRI و سونوگرافی ممکن است برای تشخیص و مشخص کردن محل و گسترش سرطان خونی استفاده شود.
تشخیص سرطان خون به تیم پزشکی متخصص متکی است و هر بیمار ممکن است نیاز به ترکیبی از این روش‌ها داشته باشد. پزشک شما بر اساس نوع خاص سرطان خون، نتایج آزمایش‌ها و وضعیت شما تصمیم‌گیری مناسب را خواهد کرد.
بیش تر بخوانید => سرطان سینه
عوامل خطرزای سرطان خون
سرطان خون یا لوکمی ها نتیجه غیرطبیعی و نامحدود از تکثیر سلول‌های خونی است. عوامل خطرزای مختلفی ممکن است در بروز سرطان خون نقش داشته باشند. در زیر، برخی از عوامل خطرزای شناخته شده برای سرطان خون را ذکر می‌کنم:
- عوامل ژنتیک: وجود تاریخچه خانوادگی سرطان خون می‌تواند عامل خطرزای مهمی باشد. برخی از سرطان‌های خونی مانند لوسمی لنفوبلاستیک حاد (ALL) و لوسمی میلوئیدی حاد (AML) قابلیت وراثت را دارند و در برخی از خانواده‌ها بیشتر دیده می‌شوند.
- عوامل زیست محیطی: تعدادی عامل زیست محیطی نیز به بروز سرطان خون مرتبط هستند. برخی از این عوامل عبارتند از:
- تعرض به مواد شیمیایی سرطانزا: مانند بنزن، فرمالدهید و آرسنیک.
- تعرض به پرتوهای یونیزانت: مانند پرتوهای X و گاما.
- عفونت‌های ویروسی: مانند ویروس لوکمی تی‌سلولی انسانی (HTLV-1) و ویروس ابل (EBV).
- تعرض به رادون: گاز طبیعی رادون که ممکن است در ساختمان‌ها و خانه‌ها وجود داشته باشد و تنفس آن می‌تواند به بروز سرطان خون مرتبط شود.
- عوامل خطرزای خون‌سازی: برخی از اختلالات خون‌سازی مانند بیماری‌های میلوپرولیفراتیو (مانند پلی‌سیتمیا و میلوفیبروز) و سندرم میلودیسپلاستیک (MDS) می‌توانند عامل خطرزای سرطان خون باشند.
- تعرض به ترکیبات شیمیایی: مصرف بلندمدت ترکیبات شیمیایی مانند آمفتامین‌ها، تیوازیدها و سیکلوفسفامید ممکن است باعث بروز برخی از انواع سرطان خون شود.
- سن و جنس: بیشتر سرطان‌های خونی در افراد بالغ و مسن‌تر دیده می‌شوند. علاوه بر این، برخی از انواع سرطان خون مانند لوسمی لنفوبلاستیک حاد (ALL) در کودکان بیشتر دیده می‌شود.
مهم است بدانید که این فهرست تنها بمهمترین عوامل خطرزای مرتبط با سرطان خون را پوشش داده است و همچنین عوامل دیگری نیز ممکن است در بروز این بیماری نقش داشته باشند. همچنین، توجه به سبک زندگی سالم، مراقبت از سلامتی و انجام آزمایشات پیشگیری می‌تواند در کاهش خطر ابتلا به سرطان خون موثر باشد. در صورت داشتن نگرانی یا سوال بیشتر درباره عوامل خطرزای سرطان خون، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.
آیا سرطان خون باعث مرگ می شود؟
جواب این پرسش را به قطع نمی توان گفت، چرا که می تواند بسته به عوامل مختلف از جمله پیشرفت بیماری و تشخیص به موقع داشته باشد. سرطان خون یا لوکمی میلوئید (Leukemia) یک نوع سرطان است که در سلول‌های خون و سلول‌های مزمن خونزدایی (مغز استخوان) شروع می‌شود. این نوع سرطان با تخریب سلول‌های سالم خون و تولید بی‌نظم سلول‌های سرطانی در مغز استخوان عمل می‌کند.
سرطان خون می‌تواند به دلیل عوارض خود بر روی سیستم ایمنی بدن، نقص در تولید سلول‌های خون سالم، عوارض مرتبط با علاقه‌مندی‌های خونی و عوارض سایر سیستم‌های بدن، منجر به مرگ فرد شود. عوارض سرطان خون شامل ضعف عمومی، خونریزی و سرخوردگی، عفونت‌های مکرر، نقص عملکرد کبد و کلیه، آنمی (کاهش تعداد سلول‌های قرمز خون) و لنفوم (سرطان سلول‌های لنفاوی) می‌شوند که این عوارض در نهایت می‌توانند به مرگ فرد منجر شوند.
مهم است بدانید که پیشرفت در تشخیص و درمان سرطان خون در سال‌های اخیر بهبود یافته است و امید به درمان و کنترل بیشتری برای بیماران سرطان خون وجود دارد. با این حال، در صورت عدم درمان یا عدم کنترل مناسب، سرطان خون می‌تواند به مرگ فرد منجر شود. درمان سرطان خون بستگی به نوع و استحکام بیماری، سن و عمومیت بیمار دارد و ممکن است شامل شیمی درمانی، رادیوتراپی، تراپی هدفمند مولکولی و گاهی نیاز به پیوند استخوان باشد.
