شیمی درمانی
شیمی‌درمانی، یکی از روش‌های موثر برای درمان سرطان در زنان است که با استفاده از داروهای خاص، سلولهای سرطانی را هدف قرار می‌دهد و از بین می‌برد. این درمان میتواند به کاهش اندازه تومورها، جلوگیری از گسترش سرطان و حتی بهبود کامل بیماران کمک کند. با پیشرفت‌های جدید در علم پزشکی، شیمی‌درمانی امروزه با عوارض جانبی کمتری همراه است و میتواند به بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک کند. استفاده از شیمی‌درمانی در ترکیب با روش‌های دیگر درمانی، امید به زندگی و شانس بهبودی را به طور چشمگیری افزایش داده است.
فهرست مطالب
شیمی درمانی چه روشی است؟
برای درمان بیماران سرطانی، گاهی اوقات پزشک متخصص شیمی درمانی را توصیه می کند. داروهای شیمی درمانی عمل خود را با مورد هدف قرار دادن سلول هایی که به سرعت تولید می شوند انجام می دهند که این ویژگی سلول های سرطانی است . با متوقف شدن تقسیم سلول ها ، سلول های توموری کوچک شده و از بین می روند . اکثر داروهای شیمی درمانی به صورت سیستماتیک همان گونه که سلولهای سرطانی متاستاز شده را به گردش درمی آورند و توسط جریان خون می تواند در سراسر بدن منتشر شوند . متاسفانه این داروها نمی توانندبین سلول های نرمال بدن که رشد سریع دارند و سلول های سرطانی تمایز قائل شوند . در نتیجه این داروها باعث تخریب و آسیب رساندن به سلول های سریع الرشد بدن مانند مغز استخوان ، سیستم گوارشی و فولیکول مو می شوند .
هدف از شیمی درمانی برای درمان انواع سرطان ها در زنان
اهداف شیمی‌درمانی برای درمان سرطان در خانم‌ها به چندین جنبه مهم متمرکز است :
- از بین بردن سلولهای سرطانی: شیمی‌درمانی با استفاده از داروهای خاص، به از بین بردن سلولهای سرطانی کمک می‌کند تا از رشد و گسترش آن‌ها جلوگیری شود.
- کاهش اندازه تومور: این روش میتواند اندازه تومورها را کوچک کند تا جراحی آسان‌تر و موثرتر انجام شود یا به کاهش علائم ناشی از تومورهای بزرگ کمک کند.
- پیشگیری از گسترش سرطان: شیمی‌درمانی میتواند از پخش شدن سلولهای سرطانی به سایر قسمت‌های بدن جلوگیری کند و شانس بروز متاستاز را کاهش دهد.
- کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی: هدف دیگر شیمی‌درمانی کاهش علائم سرطان و بهبود کیفیت زندگی بیماران است، به ویژه در مراحل پیشرفته بیماری.
- افزایش طول عمر: با کنترل و کاهش پیشرفت سرطان، شیمی‌درمانی میتواند به افزایش طول عمر بیماران کمک کند و بهبودی کلی آنان را بهبود بخشد.
این اهداف با همکاری تیم درمانی و استفاده از جدیدترین روش‌ها و داروها، به بهترین نحو برای کمک به خانم‌ها در مبارزه با سرطان دنبال میشود.
بیشتر بخوانید => زخم دهانه رحم
نحوه عملکرد شیمی درمانی
داروهای شیمی‌درمانی به گونه‌ای طراحی شده‌اند که سلولهای سرطانی را هدف قرار دهند و از تکثیر و رشد آن‌ها جلوگیری کنند. این داروها معمولاً به سلول‌هایی که به سرعت تقسیم می‌شوند، مانند سلولهای سرطانی، حمله می‌کنند. برخی از داروها DNA سلولهای سرطانی را تخریب می‌کنند و برخی دیگر مانع از تقسیم آن‌ها می‌شوند.
نحوه انجام شیمی درمانی
شیمی‌درمانی میتواند به روش‌های مختلفی انجام شود، از جمله :
- تزریق وریدی: داروها به طور مستقیم از طریق ورید وارد جریان خون می‌شوند. این روش رایج‌ترین روش شیمی‌درمانی است.
- خوراکی: برخی از داروهای شیمی‌درمانی به صورت قرص یا کپسول تجویز می‌شوند که بیمار میتواند آن‌ها را در خانه مصرف کند.
- تزریق عضلانی یا زیرپوستی: در این روش، دارو به عضله یا زیر پوست تزریق میشود.
- موضعی: داروهای خاصی به صورت کرم یا پماد روی پوست قرار می‌گیرند.
زمان‌بندی درمان: شیمی‌درمانی معمولاً در دوره‌های مشخصی به نام چرخه‌های درمانی انجام میشود. بین هر چرخه، بیمار زمانی برای استراحت و بهبود بدن دارد. تعداد و مدت زمان چرخه‌ها بستگی به نوع سرطان و پاسخ بدن به درمان دارد.
مراقبت‌های حین و پس از درمان: پزشکان و پرستاران متخصص در طول درمان، وضعیت بیمار را به دقت مانیتور می‌کنند تا مطمئن شوند که داروها به درستی عمل می‌کنند و عوارض جانبی به حداقل رسیده است. پس از اتمام درمان، بیمار تحت پیگیری قرار می‌گیرد تا نتایج درمان و سلامت کلی او ارزیابی شود.
شیمی‌درمانی با توجه به نیازهای خاص هر بیمار تنظیم میشود و تیم درمانی با همکاری بیمار، بهترین برنامه درمانی را انتخاب می‌کند تا نتایج مطلوب به دست آید.
عوارض بعد از شیمی درمانی و راه های مقابله با آن‌ها
از شایع‌ترین عوارض شیمی درمانی به شرح زیر است :
خستگی مفرط
گاهی احساس خستگی دارید به صورتی که حتی با استراحت نیز این احساس از بین نمی رود.
با برنامه ریزی و مدیریت می توان زمانی که حال جسمی مساعد بود، کارهای مهم خود را انجام داد. همچنین بهتر است در زمانی که احساس خستگی نمی کنید، غذا صرف شود چرا که میل به غذا در آن زمان بیشتر است.
پیاده روی روزانه می تواند کمک بسزایی در رفع احساس خستگی داشته باشد. استراحت بیش از حد، خستگی را بیشتر می کند.
این خستگی میتواند روی حافظه نیز تاثیر بگذارد. برای رفع این مشکل، آدرس، شماره تماس، مشخصات فردی، سابقه بیماری ها و …. درون دفترچه ای نوشته و همراه داشته باشید. کارهای مهم و روزانه را یادداشت کنید.
بیشتر بخوانید => سرطان لنفوم هوچکین
کم شدن تعداد گلبول سفید خون و احتمال ابتلا به عفونت
این حالت پس از ۷ تا ۱۴ روز بعد از شیمی درمانی رخ می دهد. با کاهش گلبول های سفید در واقع ایمنی بدن ضعیف شده و احتمال بروز عفونت در بدن بالا می رود. نکات کلیدی برای جلوگیری از عفونت:
- در طی درمان از احتمال عفونت جلوگیری کنید برای مثال در طی آشپزی، خیاطی و …. اگر دچار زخم و با بریدگی شدید با آب و صابون شسته و رویش را چسب بزنید.
- از افرادی که دارای عفونت بودند و یا هستند دوری کنید. منظور از عفونت هرگونه بیماری که منجر به عفونت می شود. مثل سرماخوردگی گلو درد و…
- از بودن در مکان های شلوغ اجتناب کنید، مثل فروشگاه ، مکان ها و وسایل عمومی و…
- برای پیشگیری از احتمال عفونت استفاده از ماسک می تواند کمک شایانی کند.
- وقتی تعداد گلبول سفید کاهش می یابد، ممکن است هیچ گونه علامتی در بدن شما نشان داده نشود با هرگونه نشانه مثل تب بالا، لرز، تعریق زیاد که نشانه عفونت می باشد به دکتر مراجعه کنید. در صورت لزوم ممکن است دکتر درمان را به بعد موکول کند و کاهش گلبول خون را درمان کند.
- البته در حال حاضر با استفاده از داروهای محرک تولید گلبول سفید که بعد از شیمی درمانی به صورت زیر جلدی استفاده می شود احتمال این اتفاق خیلی کم می باشد ولی به هر حال رعایت نکات بالا توصیه می شود
کم شدن پلاکت های خون و مشکلات خون ریزی
پلاکت ها انعقاد خون در بدن را انجام می دهند.
پلاکت های خون در طی ممکن است شیمی درمانی کم شوند. از نشانه های ظاهری می توان به زود کبود شدن ، خونریزی لثه ها، بینی و… اشاره کرد.
- درصورت مشاهده هر کدام از این موارد به پزشک معالج اطلاع دهید.
- درصورت استفاده ازهرگونه رقیق کننده خون، حتما با پزشک مشورت کنید.
- حین ورزش و فعالیت های فیزیکی مواظبت بیشتر لازم است.
- درمواقع استفاده از مسواک، ترجیحا از مسواک نرم و به آرامی استفاده شود تا لثه ها خونریزی نکنند و یا زخمی ایجاد نشود.
- در اصلاح صورت از ریش تراش استفاده شود.
- حین استفاده از هرگونه وسیله تیز و چاقو مواظبت را بیشتر کرده که بریدگی ایجاد نشود.
- درصورت نیاز با صلاح دید پزشک ممکن است بین دوره ی دریافت دارو فاصله بیشتری ایجاد شود و ممکن است نیاز به تزریق پلاکت نیز باشد.
- البته با داروهای جدید افت پلاکت در به حد خطرناک که نیاز به تزریق پلاکت یا ایجاد علایم باشد به ندرت دیده میشود و تغییرات فقط در حد آزمایشگاهی است و علامت بالینی ایجاد نمی کند و با گذشت چند روز دوباره سطح پلاکت به حد نرمال باز می گردد
کم شدن گلبول های قرمز خون و کم خونی
اگر تعداد گلبول های قرمز بدن کم باشد احساس ، رنگ پریدگی و تنگی نفس حین کار و … ممکن است پیش بیاید. گاهی همه نشانه ها و گاهی فقط یکی بروز می کند.گاهی هموگلوبین خون، خیلی کاهش می یابد، با توجه به این شرایط پزشک دستور دریافت خون می دهد. برای این کار، ابتدا نمونه خونی گرفته و طبق ویژگی های خونی فرد، ممکن است تزریق خون نیاز باشد . این عارضه بعد از اتمام شیمی درمانی برطرف می شود و لزوما در همه افراد رخ نخواهد داد. اکثر افراد دوره شیمی درمانی را بدون نیاز به اقدام خاصی به راحتی پشت سر می گذارند.
التهاب غشا مخاطی
گاها بعداز ۳ تا ۷ روز بعد از اولین شیمی درمانی این عارضه بروز می کند. این زخم ها باعث احساس سوزش و درد در دهان می شود و غذا خوردن را سخت می کند و باعث بی اشتهایی می شود. این عارضه تنها با برخی از داروهای شیمی درمانی ایجاد میشود. فقر بهداشت و دهان، بیماری های کلیوی، سیگار کشیدن مصرف الکل و غذاهای سفت، استفاده از تنباکوی جویدنی می تواند این حالت را تشدید کند.برای جلوگیری از این حالت دهانتان را با آب نمک روزانه ۲ تا ۳ بار بشورید. از دهان شویه استفاده کنید. در روز تعداد دفعات مسواک زدن را بیشتر کنید و از مسواک نرم استفاده کنید. مراقبت از لب ها و استفاده از مرطوب کننده های لب پیشنهاد می شود. مصرف مایعات و مرطوب نگاه داشتن دهان این عارضه را کمتر می کند.
بی اشتهائی
غذا را سرد میل کنید. از آدامس بدون مواد افزودنی و آب نبات ترش بدون شکر استفاده کنید. به دلیل بی اشتهایی میل به غذا را از دست می دهید و وزن کم می کنید، که برای مبارزه با بیماری نباید ضعیف شوید پس خوب غذا بخورید.
نتیجه گیری
ورزش و پیاده‌روی روزانه میتواند به طور قابل توجهی به کاهش خستگی و بهبود روحیه بیمار کمک کند. در طول دوره درمان، بیمار به حمایت روحی از سوی اطرافیان نیاز دارد. همچنین، مراجعه به روانپزشک برای کمک به بیمار و نزدیکانش در گذراندن این دوره توصیه میشود. این اقدام میتواند به پذیرش بهتر بیماری و افزایش همکاری بیمار در درمان، و در نتیجه بهبود نتایج درمان، منجر شود.
